آشنایی با انواع نگهداری و تعمیرات

نگهداری و تعمیرات (Maintenance) به فعالیت‌هایی شامل ارزیابی، سرویس‌کردن، تعمیر یا جابجایی قطعات و تجهیزات یک سازمان تولیدی گفته می‌شود. این فعالیت‌ها همه قطعات، تجهیزات، ماشین‌آلات، زیرساخت‌ها و ابزارهای کاربردی صنایع را پوشش می‌دهد و در راستای افزایش کارایی و راندمان، عمر و قابلیت اطمینان تجهیزات و کاهش خرابی‌ها صورت می‌پذیرد.
•    نگهداری و تعمیرات اصلاحی (Corrective Maintenance)
•    نگهداری و تعمیرات مبتنی بر شکست (Breakdown Maintenance)
•    نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه (Preventive Maintenance; PM)
•    نگهداری و تعمیرات پیشگویانه (Predictive Maintenance; PDM)
•    نگهداری و تعمیرات ناب (Lean Maintenance)
•    نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر (Total Productive Maintenance; TPM)
•    نگهداری و تعمیرات اضطراری (Emergency Maintenance)

همان‌طور که مشخص است این 6 نوع نگهداری و تعمیرات در سه دسته کلی طبقه‌بندی شده‌اند که مدل‌های سنتی، بعد از وقوع خرابی (واکنشی) به کار می‌آیند ولیکن مدل‌های پیشگیرانه و مدرن (جدید)، پیش از وقوع خرابی و شکست (کنشی) می‌توانند در نگهداری تجهیزات نقش ایفا کنند.

نگهداری و تعمیرات اصلاحی:
تعمیرات اصلاحی (CM) در هنگام بروز مشکل و خطا مورد استفاده قرار می‌گیرد. تعمیرات اصلاحی نسبت به تعمیرات اضطراری منظم‌تر هستند و به شکل برنامه‌ریزی شده انجام می‌شوند. تعمیرات CM ماشین‌آلات و دستگاه‌ها را در وضعیت بهینه و مطلوب حفظ می‌کند. تعمیرات اصلاحی از انواع روش‌های نگهداری و تعمیرات به صرفه و اقتصادی است. در واقع این روش برای حذف وقوع خرابی‌های اضطراری، تعمیرات غیرمهم و افزایش عملکرد بهینه دستگاه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تعمیرات اصلاحی در پنج دسته کلی تقسیم‌بندی می‌شود:
• برطرف کردن خرابی
• استفاده مجدد
• بازسازی
بازسازی شامل جداسازی و تفکیک قطعات و تجهیزات دستگاه، تست کارکرد و سلامت قطعات، تعویض و تعمیرات قطعات و مونتاژ مجدد قطعات و اجرای تست نهایی کارکرد دستگاه است.
• اعمال تعمیرات بنیادی
• سرویس کردن
سرویس کردن به عنوان نتیجه تعمیرات اصلاحی مورد اهمیت است. در واقع سرویس کردن برای تکمیل فرآیند تعمیرات و آماده سازی قطعات جهت انجام کار مورد توجه قرار می‌گیرد. تعویض روغن، شارژ تجهیزات، هواگیری، رنگ کردن قطعات و ... از جمله اقدامات مربوط به سرویس کردن است.

نگهداری و تعمیرات مبتنی بر شکست:
تعمیرات مبتنی بر شکست در دو گروه برنامه‌ریزی نشده و برنامه‌ریزی شده تقسیم‌بندی می‌شود.
تعمیرات مبتنی بر شکست برنامه‌ریزی شده به شکل مستند و با دقت بالا کنترل می‌شوند. در چنین حالتی کارمندان و کارشناسان اجزا و قطعات محتمل تخریب را شناسایی می‌کنند. ضمن اینکه نگهداری‌های پیشگیرانه برای برخی از قطعات مشخص می‌شود. در واقع اگر بتوان در پروسه انواع نگهداری و تعمیرات مبتنی بر شکست برخی از قطعات را نجات داد، از نگهداری پیشگیرانه استفاده می‌شود.
در تعمیرات مبتنی بر شکست بدون برنامه‌ریزی، تعمیر و نگهداری زمانی ضرورت می‌یابد که قطعات خراب شوند یا دستگاه دچار توقف عملکرد به شکل ناگهانی شود.
تعمیرات مبتنی بر شکست، هزینه نگهداری را در اولویت قرار می‌دهد و در کارهای مهندسی مورد توجه قرار می‌گیرد. در حقیقت، انواع نگهداری و تعمیرات مبتنی بر شکست در اموری کاربرد دارد که تاخیر در اجرای تعمیرات به موقع با ریسک بالایی همراه نباشد. تعمیرات مبتنی بر شکست ضرورت اجرایی ندارد اما برای اصلاح دستگاه حائز اهمیت است.

نگهداری و تعمیرات پیشگیرانه:
روش تعمیرات پیشگیرانه از انواع نگهداری و تعمیرات ماشین‌آلات صنعتی است. این فعالیت‌ها برای کنترل تعمیرات و پیشگیری از خرابی مورد توجه قرار می‌گیرد. روش‌های پیشگیرانه می‌توانند بر روی سرویس و نگهداری یا تعمیر متمرکز شوند. در واقع در انواع نگهداری و تعمیرات از بروز رخدادها و خرابی‌های ناگهانی جلوگیری می‎شود و روند کار کاملاً برنامه‌ریزی شده است. تعمیرات پیشگیرانه شامل فرآیندهایی نظیر روانکاری، تعویض کردن قطعات، سرویس، بازدید، بررسی، بالانس کردن و آچارکشی می‌شود.

نگهداری و تعمیرات پیشگویانه:
تعمیرات پیشگویانه نیز در دسته روش‌های پیش از وقوع خرابی قرار می‌گیرد. روش‌های پیشگویانه متناسب با وضعیت تجهیزات مورد توجه قرار می‌گیرد. دریافت داده‌های آماری از عملکرد دستگاه، امکان پیش‌بینی خرابی احتمالی قطعات را فراهم می‌آورد. زمانی که وقوع نقص در تجهیزات و قطعات مسلم شد، سپس واحد نگهداری و تعمیرات (نت) سازمان باید برنامه‌های تعمیراتی پیشگیرانه را در یک زمان برنامه‌ریزی شده به اجرا درآورد.
نگهداری و تعمیرات مبتنی بر وضعیت را با نام اختصاری (Condition-based Maintenance; CBM) می‌شناسند که روش‌های به کار گرفته شده در تعمیرات مبتنی بر وضعیت به نت پیشگویانه بسیار شباهت دارد. این شباهت در حدی است که بیشتر افراد آن‌ها را به عنوان یک روش در انواع نگهداری و تعمیرات می‌شناسند.

نگهداری و تعمیرات ناب:
نگهداری و تعمیرات ناب بر روی ابتکار و نوآوری تمرکز زیادی دارد. این نوع تعمیرات شرکت‌ها و صنایع را به سوی بازدهی بالا و افزایش تولید سوق می‌دهد. نگهداری و تعمیرات ناب بر روی پروسه‌های تولید متمرکز هستند. اگر وضعیت تجهیزات کارخانه یا کارگاه در بالاترین کیفیت و بهترین عملکرد باشد، افزایش تولید و بازدهی بالا به طور مسلم رقم خواهد خورد. در تعمیرات ناب، بازدهی کارخانه و صنایع به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌شود که راندمان امروز از روز گذشته کمتر نباشد.

نگهداری و تعمیرات بهره‌ور فراگیر:
نت بهره‌ور فراگیر (TPM) از انواع نگهداری و تعمیرات است که برای عملکرد بهینه دستگاه و ماشین‌‌آلات مورد توجه قرار می‌گیرد. در این پروسه مدیریت لازم در مورد توانایی‌های دستگاه و صرفه‌جویی در پرداخت هزینه‌ها انجام می‌شود.
تعمیرات بهره‌ور جامع دید وسیع و کلی در زمینه تعمیرات دارد. در واقع این نوع تعمیرات طبق نظر سایر کارکنان و کارمندان انجام می‌شود و تیم نگهداری و تعمیرات تنها افراد تصمیم گیرنده نیستند. این تعمیرات به صلاحدید و تشخیص سایر افراد متخصص انجام می‌شود. چنین تعمیراتی دید همه جانبه دارند و از تخصص تمام کارمندان بهره‌مند می‌شوند. انواع نگهداری و تعمیرات بهره‌ور به شکل روزمره و روتین اعمال می‌شوند. بهره‌وری از مهارت و تخصص تمام کارمندان باعث کارکرد مطلوب و بهینه دستگاه و ماشین‌آلات می‌شود. مزیت بهره‌مندی از نت بهره‌ور فراگیر یا جامع شامل موارد زیر است:
-  دستگاه به‌ندرت دچار خرابی یا تعمیر می‌شود.
-  با اعمال نگهداری و تعمیرات بهره‌ور، احتمال وقوع حادثه در حین کار با دستگاه کمتر می‌شود.

نگهداری و تعمیرات اضطراری:
نگهداری و تعمیرات اضطراری نمونه‌ای دیگر از انواع نگهداری و تعمیرات پرکاربرد است. این نوع تعمیرات بدون هیچگونه برنامه‌ریزی قبلی انجام می‎شود. چنین تعمیراتی بعد از رخداد حادثه یا توقف ناگهانی عملکرد دستگاه ضرورت می‌یابد. تعمیرات اضطراری باید به سرعت بر روی دستگاه اعمال شوند زیرا در غیر این صورت می‌توانند جان افراد را به خطر بیندازند یا باعث کاهش بازدهی تولید شوند. همچنین هزینه نگهداری دستگاه را افزایش دهند. برای پیشگیری از این پیامدهای ناگوار باید نت اضطراری را به سرعت انجام داد. زمان اعمال تعمیرات اضطراری بسیار محدود بوده و باید در کمترین زمان ممکن انجام شود.